طبیعت و کوهستان – بایدها و نبایدها
بعد از حدود دو سال تصمیم گرفتم یه مطلب بنویسم، صرفا بخاطر اینکه میبینم هروز و هروز تعداد آدم‌هایی که به طبیعت و کوهستان میرن بیشتر و بیشتر داره میشه و تخریب محیط‌زیست و حوادث هم بیشتر داره میشه. این موضوعات خیلی فکرم رو درگیر کرده و دغدغه‌م شده. سعی کردم چیزهایی که یاد گرفتم تو این مدت رو با شما به اشتراک بذارم تا شاهد تخریب و حادثه کمتری باشیم.
تقریبا فکر میکنم اکثر آدم‌ها به طبیعت علاقه دارن و حس خوب ازش دریافت میکنن، تو ایران چندسالی هست که طبیعت‌گردی باب شده و خیلی تورها برگزار میشه یا خیلی‌ها هم به صورت گروه‌های کوچک و شخصی میرن. اما اتفاقی که داره میوفته خیلی از تورها و گروه‌ها این طبیعت رو دارن رو به خرابی و نابودی میبرن (بر فرض اینکه تا الان نبرده باشن).
من از علاقه‌ی زیادم به کوهستان که اکثر اطرافیانم میزانش رو میدونن، از حدودای آبان و آذر ۹۸ شروع کردم و دوره‌های فدراسیون کوهنوردی رو دارم شرکت میکنم، اولش هدفم یادگیری و افزایش دانش و بعدش استفاده برای امداد و نجات کوهستان بود، اما الان میبینم این دوره‌ها برای اکثر کسایی که به کوهستان و طبیعت علاقه دارن لازمه، حداقل دوره‌هایی مثل کوهپیمایی، حفظ محیط‌زیست، هواشناسی و اگر یکم میخواید بیشتر عمیق بشید دوره‌های پزشکی کوهستان، نقشه‌خوانی و کار با قطب نما و GPS هم لازمه.
محیط‌زیست
- حالا دلیل‌هایی که میگم به نظرم این‌ها لازمه اتفاقاتیه که این روزها همه شاهدشیم که اولیش همون تخریب محیط‌زیست هست، کاری که شاید همه‌مون (حتی خود من) خواسته و یا ناخواسته انجام دادیم. از آشغال‌های ریز و درشت، تجزیه‌پذیر یا تجزیه ناپذیر گرفته تا غذا دادن به حیوانات، پخش موزیک با صدای بلند تو طبیعت، کمپ و آتش روشن کردن و موارد اینجوری.
- اتفاق‌های بعدی هم حوادثی هست که بسیار زیاد شده، برای همین کوهپیمایی و هواشناسی رو هم به نظرم لازم میبینم، اینجوری حداقل میتونیم از خیلی از حوادث برای خودمون و حداقل ۴، ۵ نفر گروه‌مون جلوگیری کنیم و بعضا از فاجعه جلوگیری کنیم.
- درباره‌ی آشغال ریختن توی محیط‌زیست، شعار ما این شده که LEAVE NO TRACE (هیچ ردپایی بجا نذار)، خود این تمام مطلب و مفهوم رو میرسونه از هسته‌ی خرما، پوست پسته، پوست پرتقال گرفته تا بطری‌های شیشه‌ای و پلاستیکی، هیچ چیزی از ما نباید روی زمین بمونه، تمام این موارد به مرور باعث تخریب اکوسیستم اون منطقه میشه.
- مورد بعدی که تقریبا همه‌مون انجام میدیم غذا دادن به حیوانات (سگ‌ها، گربه‌ها، خرس‌ها، روباه‌ها و…)، چرا این کار اشتباهه؟ به چند دلیل خیلی ساده: غذاهای ما سازگار با معده‌ی اون‌ها نیست، اون‌ها رو از اصل خودشون دور کردیم و وابسته به خودمون کردیم و نمونه‌ش رو توی چندماه قرنطینه دیدیم که چون کسی طبیعت نمیرفت حیوانات برای غذا به شهر‌ها اومده بودن. این حیوانات تنبل شدن و خب به نسل‌های بعدیشون هم این رو انتقال میدن تا جایی که دیگه خودشون نمیتونن برای خودشون غذا تهیه کنن و کاملا وابسته به ما و غذاهای ما که مناسب‌شون نیست و بسیار خطرناکه براشون میشن.
- بعدیش پخش موزیکه، تمام حیوانات به این سر و صداها و این زیادی صدا عادت ندارن و آستانه تحمل صداشون با ما خیلی متفاوته، بعضا میمیرن و یا از اون محیطی که مناسبه برای زندگی‌شون به یه محیط دیگه مجبورن برن و تقریبا کل زندگی‌شون بهم میریزه، همچنین بهتر نیست خودمون از صدای طبیعت لذت ببریم و موزیک رو برای شهر نگه داریم؟ در کوهستان که چه هدفون گذاشتن و چه موزیک گوش دادن ممنوعه، به دلیل خطراتی که وجود داره (مخصوصا ریزش سنگ) باید حواسمون کاملا جمع باشه و آگاه باشیم.
- آخرین مورد تخریبی‌مون کمپ و آتش روشن کردن هست، جای کمپ خیلی مهمه و باید با دقت انتخاب بشه، چیزایی مثل آسیب نزدن به پوشش گیاهی، دور بودن از لونه حیوانات و گزنده‌ها، انتخاب محل دستشویی که بسیار مهمه چون فضولات حاوی عوامل بیماری‌زاست که با آلوده کردن خاک و یا منابع آب، برای سلامت خودمون و اکوسیستم منطقه خطرناکه. راهنمای کمپ زدن
- یه نکته‌ای که چندبار اخیر مشاهده شده بعضی از عزیزان روی پد هلی‌کوپتر چادر زده بودن و موقع حادثه و نیاز هلی‌کوپتر به اون پد برای فرود، به‌جای جمع کردن چادر و دور شدن از اونجا، با هلی‌کوپتر بالای سرش درحال سلفی گرفتن بودن.
- حالا چرا بحث آتش روشن کردن رو گفتم، نمیگم آتش روشن نکنیم، ولی چندتا فاکتور باید رعایت بشه، اولا سعی کنیم که جاهایی که از قبل روشن شده ما هم همونجا روشن کنیم، آتش رو محافظت کنیم و بعد از تمام شدن کار هم با دقت بسیار خاموشش کنیم. کمترین چوبی که میتونیم رو بسوزونیم (خودمون ذغال داشتیم که چه بهتر) چون اون چوب میتونه محل زندگی جانوران زیادی باشه.
- ظرف و ظروف مخصوص طبیعت رو جایگزین ظرف‌های یکبار مصرف و پلاستیکی بکنیم، حتی در زندگی روزمره هم از ظرف‌های پلاستیکی و یکبار مصرف تا جای ممکن کمتر استفاده کنیم.
- ته سیگار قاتل بزرگ پرنده‌ها و برخی دیگر از حیوانات هست، در طبیعت و یا حتی کوچه و خیابون ته سیگار رو رها نکنید. (البته به نظر من کلا سیگار نکشید.)
- حساسیت و دغدغه‌تون رو روی محیط‌زیست ببرید بالا، یه آشغال از دستتون میوفته نگید حالا افتاد ولش کن، پسماندهای تجزیه‌پذیر نریزید بگید حالا اینکه چیزی نیس تجزیه میشه و برمیگرده به طبیعت دیگه. بذارید این محیط‌زیست برای همه‌مون باقی بمونه تا بتونیم ازش لذت ببریم و حتی برای آیندگان‌مون هم باقی بمونه.
- تمامی چیزهایی که تو طبیعت رها میکنیم، به مرور دامن خودمون رو میگیره و تو غذا و معده خودمون هم هست (چندسالیه استارتش خورده) چون این به هرحال یک چرخه‌س، این چرخه میچرخه و به خودمون میرسه.
کوهپیمایی
- اکثر ما حداقل چندتا کوهستان اطراف محل سکونت خودمون رو رفتیم، حالا تا قله هم نرفته باشیم، یه دوری زدیم و برگشتیم. تو این دوره‌ی کوهپیمایی شما با تعاریف مختلف، لباس‌ها و ابزارهای مختلف و مناسب برنامه و فصل، گام‌برداری، کار با ابزارهای اولیه و ساده رو یاد میگیرید. پس به نظرم اگر میخواید حتی طبیعت‌گردی کنید (که معمولا پیمایش داره) ۴تا تکنیک گام‌برداری، لباس و کوله و… رو یاد بگیریم خیلی خوبه.
به چی میگیم کوه؟
- زمینی که نسبت به اطرافشبه طور مشخصی برجسته‌تره و دارای دامنه‌های شیب‌داریه. ارتفاع دقیقی برای اون تعریف نشده ولی معمولاً زمین‌هایی رو که حدود 600 متر از اطرافش بلندتره رو کوه میگیم.
به چی میگیم تپه؟
- به بلندیهایی با اختلاف ارتفاع کمتر از 600 متر نسبت به زمین‌های اطراف تپه میگیم.
- آیا اینکه یه شیب پر پیچ و خم خاکی رو بریم و برگردیم بهش میگن «کوهنوردی»؟، نه به این میگن کوهپیمایی، چون دقیقا اون مسیر رو داریم پیمایش میکنیم. پس تقریبا میشه گفت اکثر ماها «کوهپیمایی» میکنیم.
- پس به چی میگیم «کوهنوردی»؟، کوهنوردی همون کوهپیمایی همراه با انجام کارهای فنیه، بعضی جاها ممکنه نیاز باشه شما سنگ‌نوردی انجام بدین و یا یخ‌نوردی انجام بدین، تنکنیک‌های صعود و فرود روی سنگ و یخ اجرا کنید و…، پس این میشه کوهنوردی که تو ایران آدم‌های خیلی کمی این کارها رو انجام میدن و میشه گفت «کوهنوردی» میکنن.
- قله‌های اطراف تهران مخصوصا توچال رو اصلا شوخی نگیریم، توچال تو رفرنس‌های خارجی به «قاتل» معروفه، تمامی این قله‌ها خطرهای خودشون رو دارن و کاملا باید از این خطرها آگاه باشیم و تا جایی که میتونیم از این خطرها دوری کنیم. استاد دکتر مساعدیان آخر همه‌ی ارائه‌هاشون این متن قشنگ رو داره که میگه:
معشوق ما در عین زیبایی قاتل چیره دستی‌ست. مراقب او باشیم.
هواشناسی
تو دوره‌ی هواشناسی شما یاد میگیری که ابرهای مهم و خطرناک رو بشناسی و حتی با اینکه اپ و سایت‌های مختلف هواشناسی رو قبل از برنامه چک کرده باشی احتمال خطاشون بسیار زیاده، پس خودمون یاد بگیریم از چندتا المان مختلف تو برنامه احتمال خطر بدیم و از بروز حادثه جلوگیری کنیم خیلی خوب میشه.
۱۸ تیر ۹۹ (دو روز قبل از اینکه این مطلب رو دارم مینویسم) تیم کاشانی‌ای که به قله کلون‌بستک (این قله اطراف تهران نزدیک منطقه شمشک و دربندسر هست) رفته بودن، متاسفانه سرپرست گروه که آدم بسیار حرفه‌ای بودن بر اثر صاعقه فوت شدن، که استاد هاشم‌نژاد (بهترین هواشناس کوهستان ایران) میگفتن اگر به ابرها توجه میکردن خیلی راحت میتونستن از این حادثه جلوگیری کنن.
پس حتما بهتون توصیه میکنم چه برای طبیعت‌گردی و چه برای کوهستان دوره هواشناسی کوهستان رو بگذرونید و از خطرات و حادثه‌ها جلوگیری کنید.
بهترین نقل قول از استاد هاشم‌نژاد
کوهستان با القاب شما کاری ندارد، با اینکه فلان قله را چندبار فتح کردین کاری ندارد. کوهستان یکبار ضربه خود را به شما میزند. پس به خود مغرور نشوید و با افزایش دانش‌تان، از خودتان مراقبت کنید.
نکات کلیدی
- اگر توی کوهستان گم شدین و یا حادثه دادین زیاد روی هلی‌کوپتر حساب نکنید، دلایلش حالا بماند.
- سعی کنید یاد بگیرید حداقل با GPS گوشی‌تون بتونید کار بکنید و مختصات محلی که هستید رو بتونید استخراج کنید که به امداد اعلام کنید.
- حتما حداقل یک نفر از اعضای خانواده و یا دوست و آشنا رو در جریان جایی که میخواید برید قرار بدین و تایم حدودی برگشت رو نیز بگید، که اگر اتفاقی پیش اومد و به هر دلیلی شما قادر به ارتباط گرفتن با امداد نبودین، اون احساس نگرانی کنه و با امداد تماس بگیره.
- سعی کنید با تورها جایی نرید، اکثر (نمیگم همه) لیدرها چیزی بلد نیستن و فقط رفتن و اومدن رو بلدن و در صورت بروز حادثه و اتفاق هیچ کاری نمیتونن بکنن. دلیل دیگه هم تخریب زیادیه (بازم اکثرشون) که اون‌ها روی محیط‌زیست دارن.
- به هیچ‌وجه تنها برنامه‌ای نرید (در حد ایستگاه ۵ توچال اوکیه تنهایی)، فکر کنیم دلایلش رو با توجه به متن‌های بالا متوجه شده باشید. و همچنین با تیمی که نمیشناسید و یا بیشتر از ۵ نفر میشید هم نرید.
- خیلی از پیرمردهای تو کوهستان (نمیگم همه‌شون، آدم خفن زیاده توشون)، غیراصولی کوهپیمایی میکنن و شما فکر میکنید چون سال‌های زیادی تو کوهستان بوده پس کارهاش درسته، به هیچ وجه به حرف‌ها و راهنمایی‌هاشون گوش ندید (کلا کسی رو نمیشناسید به راهنمایی‌هاش گوش ندید)، سعی کنید خودتون دوره ببینید و از اساتید برجسته و خفنی که تو ایران داریم یاد بگیرید.
کلید همه‌چیز دانش و تمرین است.
مختصری درباره‌ی من
- رشته اصلی ورزشی من سنگ‌نوردی هستش و حدود یک‌سال و نیم میشه که به طور جدی دارم این رشته رو دنبال میکنم. تجربه‌ی کوهپیمایی و فتح قله زیادی ندارم و احتمالا خیلی از شماها تجربه‌تون از من بیشتره. کار یخ‌نوردی و درای‌تولینگ (ترکیبی از سنگ و یخ) رو هم انجام دادم و یه کوچولو تجربه دارم توشون. یک سنگ‌نورد خوب و ماهر لزوما یک کوهنورد خوب و ماهر نیست و برعکس.
- تا اینجای کار از دوره‌های فدراسیون من دوره‌های کمک‌های اولیه کوهستان هلال احمر، امداد و نجات کوهستان مقدماتی آتش‌نشانی ولنجک، کوهپیمایی، محیط‌زیست، هواشناسی، پزشکی کوهستان، نقشه‌خوانی و کار با قطب‌نما، کار با GPS، برف و یخ رو گذروندم و تا آخر تیرماه هم سنگ‌نوردی مقدماتی و آموزش مبانی جستجو در کوهستان رو میگذرونم.
و پایان
- فایل جزوه‌ی محیط‌زیست و کوهپیمایی فدراسیون رو اینجا میذارم تا بتونید حداقل مطالعه کنید و درباره چیزهایی که گفتم بیشتر و عمیق‌تر متوجه موضوعات بشید.
- من زیاد اصول مطلب نوشتن رو بلد نیستم، پس اگر مشکلی بود ببخشید و خوشحال میشم که برای بهتر شدن مطالب بعدی من نکته‌ای هست گوشزد کنید و یا موضوعی هست که فکر میکنید میتونم بنویسم بهم بگید.
- تشکر میکنم از آقای اخوان و باشگاه دوستداران کوهستان که این دوره‌ها رو به بهترین شکل ممکن برگزار میکنن و باعث بیشتر شدن دانش کوهنوردی در بین دوستان میشن.
- این مطلب ممکنه در آینده بروزرسانی بشه.
- ممنون از اینکه وقت گذاشتید و این مطلب رو مطالعه کردین.
کرونا رو جدی بگیریم، ماسک بزنیم، فاصله رو رعایت کنیم، دست‌هامون رو مرتب بشوریم و ضدعفونی کنیم.